Występowanie: Brzegi wolnopłynących i stojących wód, podmokłe łąki. Wykorzystujemy kłącze tataraku, które zbieramy późną jesienią i suszymy. Działanie: aktywizuje pracę robotnic i czerwienie matki. Posiada właściwości antyseptyczne i wzmacniające. Sposób użycia: Jedną łyżkę stołową rozdrobnionego, suszonego kłącza tataraku zalewamy w termosie 2 szklankami wrzątku i zostawiamy do naciągnięcia na 24 godziny. Dajemy pszczołom wczesną wiosną po jednej łyżce stołowej na litr syropu.
Występowanie: w Polsce nie występuje w stanie naturalnym. Uprawiany w szklarniach i amatorsko w doniczkach. Wykorzystujemy sok ze świeżych liści. Działanie: zwiększa odporność pszczół i posiada właściwości antyseptyczne. Sposób użycia: sok ze świeżych liści natychmiast po wyciśnięciu dodajemy do syropu cukrowego w ilości 5-10 ml na 1 litr syropu lub 0,5 kg ciasta miodowo-cukrowego.
Występowanie: łąki, miedze, przydroża, ogrody i nieużytki. Wykorzystujemy liście ze zbioru w czasie kwitnienia. Działanie: odtruwające i antyseptyczne. Sposób użycia: sporządzamy napar. 50 g rozdrobnionego suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Pod przykryciem pozostawiamy do naciągnięcia przez okres 3-5 godzin. Pszczołom dajemy 100 ml na 1 litr syropu lub 0,5 kg ciasta miodowo-cukrowego. Można podawać również świeży sok z liści w ilości 5-10 ml na 1 litr syropu lub 0,5 kg ciasta miodowo-cukrowego.
Występowanie: torfowiska, bagna. Wykorzystujemy łodygi bez liści z pączkami kwiatowymi. Działanie: warrozobójcze. Sposób użycia: z suszonych łodyg sporządzamy napar. 50 g ziela zalewamy 1 litrem wrzącej wody i odstawiamy do naciągnięcia na okres 2-3 godzin. Otrzymanym wyciągiem opryskujemy pszczoły na plastrach. UWAGA: Bagno zwyczajne jest rośliną częściowo chronioną w Polsce, a zarazem trującą dla człowieka.
Występowanie: lasy iglaste, poręby, wrzosowiska. Wykorzystujemy liście borówki które zbieramy wczesną wiosną, po stopnieniu śniegu. Działanie: antyseptyczne, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, odtruwające, odżywka witaminowa. Sposób użycia: sporządzamy napar z suszonych, rozdrobnionych liści. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody i zostawiamy na 4-5 godzin w termosie. Podajemy 50-100 ml naparu na 1 litr syropu cukrowego.
Występowanie: pospolita w lasach i zagajnikach. Wykorzystujemy pączki brzozy zbierane wiosną, przed rozwinięciem się liści. Liście zbieramy wiosną w czasie kwitnienia, a sok z brzozy w czasie puszczania soków. Działanie: aktywizuje pracę robotnic i czerwienie matek. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, odżywka witaminowa. Sposób użycia: z pączków brzozy sporządzamy odwar. 50 g suszonych, rozdrobnionych pączków zalewamy 1 litrem wody i powoli ogrzewamy na łaźni wodnej przez ok. 30 minut, nie doprowadzając do wrzenia. Odstawiamy z ognia i pozostawiamy do ostygnięcia. Pszczołom podajemy 30-50 ml odwaru na 1 litr syropu cukrowego. Z liści sporządzamy napar. 50 g liści zalewamy 1 litrem wrzątku i odstawiamy do naciągnięcia na 3-5 godzin. Pszczołom podajemy 100 ml na 1 litr syropu cukrowego. Świeży sok brzozowy podajemy w ilości 20-30 ml na 1 litr syropu lub 0,5 kg ciasta miodowo-cukrowego.
Występowanie: wilgotne zarośla w dolinach rzek, pola uprawne (plantacje). Wykorzystujemy szyszki prawie dojrzałe, które zbieramy jesienią. Działanie: odtruwające, antyseptyczne, pobudzające rozwój. Sposób użycia: z suszonych, rozdrobnionych szyszek sporządzamy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Zaparzać najlepiej w termosie i odstawić na 5-6 godzin. Podajemy 50 ml naparu na 1 litr syropu.
Występowanie: łąki, pastwiska, ugory, zarośla i przydroża. Wykorzystujemy szczytowe partie ziela, zbierane w czasie kwitnienia w lipcu i sierpniu. Działanie: antyseptyczne, przeciwzapalne, wzmacniające. Sposób użycia: sporządzamy napar z suszonego ziela. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Odstawiamy do naciągnięcia na 2-5 godzin. Podajemy 50-100 ml na 1 litr syropu.
Występowanie: suche lasy, zarośla, miedze, parki i ogrody. Wykorzystujemy owoce, które zbieramy jesienią, w czasie dojrzewania. Działanie: aktywizuje pracę robotnic, czerwienie matek, zwiększają odporność na choroby, odżywka witaminowa. Sposób użycia: 50 g suszonych, rozdrobnionych owoców zalewamy 1 litrem wrzącej wody, najlepiej w termosie. Pozostawiamy na 2-5 godzin do naciągnięcia. Podajemy rodzinom pszczelim w ilościach 50-100 ml na 1 litr syropu.
Występowanie: łąki i pastwiska. Wykorzystuje się główki kwiatostanów i górne liście. Zbiór w okresie kwitnienia. Działanie: ogólnowzmacniające, antyseptyczne, odtruwające. Sposób użycia: z suszu robimy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody i pozostawiamy do naciągnięcia na 2-3 godziny. Pszczołom podajemy w ilości 50 ml na 1 litr syropu.
Występowanie: ugory, miedze, pola, przydroża, suche łąki. Wykorzystujemy górne części roślin w okresie kwitnienia. Działanie: wzmacniające, pobudzające wiosenny rozwój rodzin, antyseptyczne. Sposób użycia: z suszonych, rozdrobnionych części roślin sporządzamy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzątku i pozostawiamy na 3-5 godzin do naciągnięcia. Pszczołom podajemy 50 ml naparu w 1 litrze syropu cukrowego.
Występowanie: uprawiana w ogrodach, czasami występuje w stanie dzikim. Wykorzystujemy pędy razem z kwiatami. Zbiór w czasie kwitnienia. Działanie: ogólnowzmacniające, antyseptyczne. Sposób użycia: z suszu sporządzamy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Odstawiamy na 3-5 godzin do naciągnięcia. Podajemy w ilości 50-100 ml na 1 litr syropu. UWAGA: Melisa lekarska powinna być uprawiana przez każdego pszczelarza w pobliżu pasieki. Pszczoły bardzo lubią jej zapach i stąd od wielu lat jest używana przez pszczelarzy do nacierania rąk przed pracą w pasiece, do nacierania rojnic oraz uli w których mamy osiedlić pszczoły.
Występowanie: roślina uprawiana w ogrodach. Działanie i sposób użycia – podobnie jak melisa lekarska.
Występowanie: występuje pospolicie na łąkach, pastwiskach i nieużytkach. Wykorzystujemy kwiaty i młode liście, zbierane w czasie kwitnienia oraz korzenie zbierane późną jesienią i wczesną wiosną. Działanie: ogólnowzmacniające i oczyszczające organizm pszczół. Sposób użycia: z liści i kwiatów sporządzamy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody i pozostawiamy do naciągnięcia na 2 do 4 godzin. Z suszonego korzenia sporządzamy odwar. 50 g suszonego, rozdrobnionego korzenia zalewamy 1 litrem wody. Wolno podgrzewamy na łaźni wodnej przez 30 minut, nie dopuszczając do wrzenia. Odstawiamy do ostudzenia. Pszczołom podajemy 50 ml naparu bądź odwaru do 1 litra syropu cukrowego.
Występowanie: pastwiska, łąki, widne lasy. Wykorzystujemy kłącza zbierane późną jesienią, w październiku lub wiosną przed pojawieniem się liści. Działanie: stymulujące pracę pszczół i matki, odtruwające, antyseptyczne, przeciwgrzybicze, przeciwbiegunkowe. Sposób użycia: z wysuszonych i rozdrobnionych kłączy sporządzamy odwar. 20 g zalewamy 1 litrem wrzącej wody i podgrzewamy wolno na łaźni wodnej, nie dopuszczając do wrzenia, przez 30 minut. Odstawiamy do ostygnięcia. Podajemy 50 ml na 1 litr syropu.
Występowanie: występuje pospolicie – nieużytki, przychacia, przydroża, zarośla i olszyny. Wykorzystujemy górne części pędów razem z liśćmi. Zbiór wczesną wiosną, do chwili kwitnienia i początku kwitnienia. Działanie: ogólnowzmacniające, antyseptyczne, dostarczające witamin, mikro- i makroelementów. Sposób użycia: z suszu robimy napar. 20 g suszu zalewamy 1 litrem wrzątku, odstawiamy do naciągnięcia na czas 4-6 godzin. Pszczołom dajemy w iiości 100 ml naparu na 1 litr syropu. Można też dodawać świeży syrop z pokrzywy do syropu cukrowego w ilości 5-10 ml na litr lub 0,5 kg ciasta miodowo-cukrowego.
Występowanie: miedze, zarośla, nieużytki, przydroża, obrzeża lasów. Wykorzystujemy owoce. Zbiór w okresie dojrzewania – koniec września, październik. Działanie: stymulujące rozwój rodziny pszczelej, dostarczające witamin. Sposób użycia: 50 g wysuszonych i rozdrobnionych owoców zalewamy 1 litrem wrzątku i odstawiamy na 2-4 godziny do naciągnięcia, najlepiej w termosie. Pszczołom podajemy w ilości 30-50 ml na litr syropu cukrowego.
Występowanie: występuje pospolicie w całym kraju. Wykorzystuje się pączki oraz świeże igliwie z młodych gałązek. Pączki zbieramy wczesną wiosną w okresie nabrzmiewania. Igliwie można zbierać w ciągu całego roku (zimą posiada najwięcej witamin). Działanie: wzmacniające, przyśpieszające wiosenny rozwój pszczół, uodparniające na choroby, wzbogacające w witaminy. Sposób użycia: z pączków i igliwia sosny sporządzamy odwar. 20 g rozdrobnionego surowca zalewamy zimną wodą i podgrzewamy przez 30 minut, nie dopuszczając do wrzenia. Odstawiamy do wystudzenia. Pszczołom podajemy 20-30 ml odwaru na 1 litr syropu cukrowego.
Występowanie: przydroża, przychacia, żwirowiska, nieużytki. Wykorzystujemy górne części pędów razem z kwiatami. Zbiór w okresie kwitnienia. Działanie: wzmacniające, odkażające, metaboliczne, dostarczające soli mineralnych i witamin. Sposób przygotowania: z suszu sporządzamy napar. 29 g rozdrobnionego surowca zalewamy 1 litrem wrzątku. Pszczołom podajemy w ilości 30-50 ml na litr syropu.
Występowanie: uprawiany. Wykorzystujemy cebule (główki czosnku). Działanie: stymulacja rodzin pszczelich, zwiększenie odporności na choroby pszczół, profilaktyka nosemozy i grzybicy. Sposób użycia: 200 g czosnku zalać 0,5 litra spirytusu 70% lub wódki. Postawić w ciemnym miejscu na 14 dni. Od czasu do czasu wstrząsnąć. Po tym czasie przefiltrować i rozlać do butelek. W tym samym czasie sporządzić również roztwór spirytusowy propolisu w proporcji 20 g propolisu na 0,5 litra spirytusu 70 % i odstawić na 14 dni, co jakiś czas wstrząsając. Następnie przefiltrować i zlać do butelek. Oba wyciągi mieszamy w równych ilościach i podajemy pszczołom w ilości 1 ml na 0,5 l syropu wiosną przez okres siedmiu dni. W celach profilaktycznych, pszczołom można również podawać sam wyciąg z czosnku, lub propolisu. Powyższy wyciąg można również podawać do poidła słoikowego wczesną wiosną.
Występowanie: uprawiana. Sposób użycia: a) 30 g rozdrobnionej cebuli zalać 0,5 litrem wrzącej wody w termosie. Odstawić na dwa dni. Wyciąg ten dodaje się do 3 litrów syropu. Podkarmiamy 4-krotnie co 6 dni w ilości 500 ml syropu na rodzinę pszczelą. b) cebulę razem z łupinami zetrzeć na tarce. Jedną średniej wielkości cebulę dodajemy do 5 litrów ciepłego syropu, odczekujemy około 1 godziny i podajemy pszczołom do podkarmiaczek. c) cebulę rozcieramy, zalewamy 1 litrem ciepłej wody, słodzimy i tym roztworem opryskujemy obustronnie pszczoły siedzące na plastrach, a także plastry z czerwiem otwartym. Oprysk powtarzamy 3-4 razy co 4 dni.
Występowanie: występuje na polach. Wykorzystujemy ziele skrzypu. Działanie: leczenie grzybicy pszczół i profilaktyka. Sposób użycia: 200 g świeżego skrzypu zalać 3 litrami wrzącej wody. Odstawić na 1 godzinę do naciągnięcia. 50 ml naparu dajemy do 1 litra syropu. Odwarem skrzypu można również karmić pszczoły przed zimą.
Ziół można również z powodzeniem używać do odstraszania szkodników jak: motylica woskowa, mrówki i myszy.I. W pracowniach pszczelarskich i magazynach suszu do odstraszania motylicy można używać takich ziół jak: – bagno zwyczajne – bylica piołun – kocanki piaskowe – wrotycz pospolity – marzanna wonna – mięta pieprzowa – liście orzecha włoskiego.II. Do odstraszania myszy z pracowni pszczelarskich i magazynów suszu można używać ziela następujących roślin: – ostrzeń pospolity – lulek czarny – bez dziki – bylica piołun – dziewanna wielokwiatowa.III. Do odstraszania mrówek z ula stosujemy: – świeże liście pomidora. Zioła można również dodawać do paliwa stosowanego w podkurzaczu. Stosujemy zioła takie jak: lawenda, szałwia lekarska, hyzop lekarski, ruta, waleriana, piołun, skórka pomarańczy i cytryny. W praktyce najczęściej zamiast pojedynczych ziół stosuje się mieszanki ziołowe. Przykładowo podaję 3 mieszanki stosowane w celu zwiększenia odporności pszczół na choroby występujące podczas zimowli i na przedwiośniu oraz zapobiegające biegunce.Mieszanka nr 1 – melisa lekarska 50 g – bylica piołun 50 g – mięta pieprzowa 50 g – dziurawiec zwyczajny 50 g – krwawnik pospolity 50 g – rumianek pospolity 50 g.Mieszanka nr 2 – krwawnik pospolity 50 g – rumianek pospolity 50 g – mniszek lekarski 50 g – kwiat lipy 50 g.Mieszanka nr 3 – melisa lekarska 50 g – krwawnik pospolity 50 g – borówka czarna 50 g – pokrzywa zwyczajna 50 g – kwiat lipy 50 g. Do przygotowania mieszanki bierzemy wysuszone i rozdrobnione zioła w równych ilościach, np. 50 g, które wsypujemy do dużego naczynia i dokładnie mieszamy. Przygotowaną mieszankę najlepiej przechowywać w torbach papierowych, lub szklanych słojach. Do sporządzania leku bierzemy 20 g mieszanki (najlepiej raz zważyć i przeliczyć, ile to łyżek stołowych) i zalewamy 1 litrem wrzątku. Odstawiamy do naciągnięcia na 2-4 godziny. Po odcedzeniu dodajemy do syropu cukrowego w ilości 50 ml na 1 litr syropu. Zawsze do leczenia pszczół powinniśmy używać świeżo sporządzonych naparów. Najlepiej używać ziół zebranych we własnym zakresie i pochodzących z tego terenu gdzie znajduje się pasieka. Pamiętajmy, że nie zbieramy ziół w pobliżu dróg, linii kolejowych i zakładów przemysłowych.W tym opracowaniu zostały opisane zioła powszechnie występujące i na ogół znane, nie powinno więc być problemu z ich pozyskaniem.
